Atmosferin Katmanları Nelerdir?

Başımızı kaldırıp gökyüzüne hepimiz bakmışızdır. Aslında gördüğümüz atmosferin katmanlarıdır. Atmosferimiz oldukça büyük ve katmanlı bir yapıdır. Biz bu katmanın en altında bulunuyoruz ve yaşama en elverişli olan yerin burası olduğunu da unutmamak gerekiyor.

Peki atmosferin ve gökyüzümüzün diğer katmanları nerede bulunuyorlar ve ne kadar büyükler? Bu yazımızda gökyüzümüzün yani atmosferin katmanlarını inceleyeceğiz. (İlginizi çekebilir: Hava olayları nasıl oluşur?)

Atmosferin Katmanları

Dünya atmosferi yedi farklı katmana ayrılmaktadır. Her katmanın kendine göre bir özelliği ve yapısı bulunmaktadır. Hepsi kilometrelerce uzunluklara ulaşmaktadır ve hepsinin boyutu Dünya’nın farklı noktalarında farklılık göstermektedir. Bu katmanların hepsi sayesinde Dünya’mızda yaşam mevcuttur ve atmosferimiz olmadan yaşamamız mümkün değildir. İçerisinde birçok gazı burunduran bu gaz tabakası, gece ve gündüz sıcaklık dengesinin oluşmasında, mevsimlerin oluşmasında ve zararlı ışınların engellenmesinde büyük bir rol oynamaktadır.

Troposfer

Troposfer, hepimizin içinde yaşadığı ve su buharının tamamını içerisinde barındıran, atmosferin en alt katmanıdır. Bütün yaşam ve doğa bu katman içerisinde oluşmuş ve devam etmektedir. Atmosferde bulunan gazların neredeyse hepsi bu katman içerisinde bulunmaktadır. Genişliği ekvatorda 20 kilometreye ulaşırken, kutuplarda 6 kilometreye kadar gerilemektedir.

Türkiye gibi noktalarda ise bu mesafe ortalama 15 kilometredir. Tüm meteorolojik olaylar bu katmanda meydana gelmektedir ve troposferin sınırına yaklaştıkça her 1 kilometrede sıcaklık 6,5 derece düşer. Uçakların uçuş mesafeleri de bu katman içerisindedir.

Stratosfer

Stratosfer, troposferin bitmesinden sonra başlayan ikinci atmosfer katmanıdır. Uzunluğu 50 kilometreye kadar ulaşmaktadır. Bu katmanda şiddetli rüzgarlarla karşılaşmak mümkündür. Bu rüzgarlar yatay bir düzlemde ilerledikleri için içerisine giren küçük taneciklerin kaçma şansı bulunmaz.

Filmlerde gördüğümüz bulutların üstten görünüşü stratosferden aşağıya bakıldığında görülen görüntüdür. Bu katmanın sıcaklığı hep 0 derecenin altında olmakla birlikte yerçekiminin etkisinin azaldığı hissedilebilir.

Mezosfer

Mezosfer, atmosferin üçüncü katmanıdır ve ortalama 30-35 kilometre gibi bir genişliğe sahiptir. Göktaşları bu katmanda yanarak yok olurlar. Geceleri gökyüzünde gördüğümüz yıldız kaymaları bu katmanda gerçekleşir. Mezosfer kendi içerisinde ozonosfer ve kemosfer olarak ikiye ayrılmaktadır.

Ozonosfer içerisinde ozon gazlarını bulundurur ve dışarıdan gelen zararlı ışınlardan Dünyamızı korur. Ozon tabakası olarak da bahsedilen bu katman sayesinde Dünya yaşamı korunmaktadır. Kemosfer de aynı ozonosfer gibi bir miktar zararlı ışının tutulmasından sorumludur. Gazlar bu katmandan itibaren iyonlarına ayrılmaya başlar.

Termosfer

Baya geniş olan termosfer, mezosferden sonra yavaş yavaş uzaya doğru gittiğimiz atmosfer katmanıdır. Genişliği 690 kilometreye kadar gidebilir. Atmosferin bu katmanında sıcaklık oldukça yükselmektedir. Bunun sebebi güneş ışığının buraya hapsolmasından kaynaklıdır.

Haberleşme gibi uydular çoğunlukla termosfer ve ekzosfer sınırlarına yerleştirilir. Bunun sebebi bu katmanda iyonların arasında elektron alışverişinin oldukça fazla olmasıdır. Böylece sinyaller ve radyo dalgaları iyi bir şekilde iletilir.

Ekzosfer

Atmosferin en üst katmanı olan ve net bir sınırı olmayan Ekzosfer’in, genellikle 10.000 kilometreye kadar devam ettiği belirtilmektedir. İçerisinde çok az miktarda gaz barındırmaktadır. Yerçekimi neredeyse yok denecek kadar azdır ve bu katmandan sonrası uzay boşluğu olarak kabul edilmektedir. Bazı uydular bu katmana konumlandırılmaktadır.

Magnetosfer

Van Allen kuşağı olarak adlandırılan bölgeye magnetosfer adı da verilmektedir. Bu alan Dünya’nın radyasyon gibi etkilerden korunmasına yardımcı olmaktadır. Dünya’yı atmosferin katmanları gibi tamamen çevrelemediği için bir katmanda saymamız doğru olmayacaktır.

İyonosfer

Atmosferin orta kısımlarında bulunan ve gazların iyon haline dönüştüğü katmana verilen isim iyonosferdir. Sıcaklık yüksektir ve çoğunlukla radyo dalgaları iyi bir şekilde iletilir. Atmosferin dış katmanı olarak görülmektedir. Bu yüzden ana katmanlar arasında sayılmaz. Bulunduğu konum Dünya’nın her noktasında değişmekle birlikte, mevsimlere ve Dünya’nın hareketine göre de değişiklik gösterir.

Atmosferimizin katmanlarının dışarısında ise tamamen boşluk ve uzay bulunmaktadır. Ekzosferden sonra gaz bulunmaz ve yerçekimi tamamen sona erer. Atmosferimizin özelliklerini bilmek bize yaşam ve döngüsü hakkında daha iyi bilgiler sunacaktır.